یک نگاه بیست ساله

* کل تولید کشاورزی

تولیدات باغی از 7میلیون و 816 هزار تن در سال 69 به 12 میلیون و 865 هزار تن و به رقم 16 میلیون و 532 هزار و 200 تن در سال 86 افزایش داشته است.
بنابراین گزارش، تولیدات دامی از رقم 5 میلیون و 179 هزار تن در سال 69 به رقم 7 میلیون و 711 هزار تن در سال 79 و به رقم 11 میلیون و 388 هزار تن در سال گذشته افزایش نشان می‌دهد.
تولید محصولات شیلات از 327 هزار تن در سال 69 به رقم 424 هزار تن در سال 79 و رقم 562 هزار و 422 تن در سال 86 افزایش یافته است.
گزارش فارس حاکی است مجموع تولیدات کشاورزی در سال 69 به حدود 50 میلیون تن رسیده که این رقم در سال گذشته به مرز 101 میلیون و 500 هزار تن افزایش یافته است. 

(برای خواندن مطلب به طور کامل به ادامه مطلب بروید)

وزارت جهاد کشاورزی بر اساس آمارهای موجود، نشان داده که در گستره توسعه ملی روندی رو به رشد ایجاد نموده و در واقع با تهیه و تنظیم برنامه‌های بلندمدت، میان مدت، کوتاه مدت و همچنین اعمال سیاست‌های توسعه، امکان هدایت کشور را به سوی کشاورزی پایدار به عنوان یکی از بخش‌های مهم اقتصادی کشور فراهم نموده است.
نظام جمهوری اسلامی ایران در سال‌های اولیه علاوه بر تحمل شرایط ایجاد شده ناشی از دوران جنگ تحمیلی، کشاورزی از خسارت ناشی از بلایای طبیعی نیز مصون نماند.
چنانچه در سال زراعی 75-74 و حتی 76-75 بدترین خشکسالی‌ها در کشور اتفاق افتاد که طی 50 سال اخیر بی سابقه بوده است.
به طور کلی افزایش محصولات کشاورزی از مهمترین عوامل تأمین و بهبود امنیت غذایی است و خوشبختانه با اقدامات انجام شده بیش از 85 درصد نیاز مواد غذایی از تولید داخلی بخش تأمین می‌شود.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی با هدف های اصولی مانند: بالابردن سطح تولید محصولات کشاورزی، افزایش سهم تولید داخلی در کل مصرف مواد غذایی، نیل به خودکفایی نسبی در مورد محصولات اساسی کشاورزی، تقویت و توسعه زیربناهای تولیدی و استفاده بهینه از منابع و ذخایر، بهره برداری اصولی از منابع طبیعی تجدیدشونده و افزایش درآمد سرانه شاغلان بخش کشاورزی گام‌های مؤثری در راه رشد و توسعه این بخش برداشته شده است و امروزه آثار این گونه اقدامات در روند رشد و توسعه بخش کشاورزی مشهود است.
به طوری که در حال حاضر بیش از یک چهارم تولید ناخالص داخلی یک چهارم اشتغال، بیش از چهار پنجم نیازهای غذایی، یک سوم صادرات غیرنفتی و حدود 9دهم از نیاز صنایع به محصولات کشاورزی توسط این بخش تأمین می شود و این بخش به رغم چندین دهه سیاست صنعتی و تقویت سایر بخش‌های اقتصادی همچنان با قدرت به حیات خود ادامه داده است.

رشد بخش کشاورزی:

در برنامه اول توسعه هدف های این بخش به نحو موفقیت آمیزی تأمین شد به طوری که در سال‌های 72-1368 متوسط رشد سالانه عملکرد بخش 95/5 درصد در مقابل 01/6 درصد رشد پیش بینی شده در برنامه بوده سهم بخش کشاورزی از تولید ناخالص داخلی به طور متوسط در برنامه اول و در سال‌های 74-1373 حدود 26 درصد بود.
تولید سرانه بخش کشاورزی (نسبت ارزش افزوده بخش به کل جمعیت کشور) از حدود 1/47 هزار ریال در سال 1356 به 4/50 هزار ریال در نخستین سال برنامه اول و 2/58 هزار ریال در پایان این برنامه (به قیمت‌های ثابت 61) افزایش پیدا کرد.
در برنامه دوم توسعه یعنی در سال‌های 78-1374 بررسی عملکرد شاخص‌های مهم اقتصادی نشان می‌دهد که تولید ناخالص داخلی کشور از رقم 13 هزار و 280 میلیارد ریال به رقم 15 هزار و 445 میلیارد ریال افزایش یافته به عبارتی متوسط رشد سالانه تولید ناخالص داخلی در این مقطع 8/3 درصد بوده است.
ارزش افزوده بخش کشاورزی با رشد مداوم از رقم 5/3605 میلیارد ریال درسال 1373 به رقم 6/4333 میلیارد ریال در سال 1377 افزایش یافته است.
متوسط رشد سالانه تولید ناخالص بخش کشاورزی باتوجه به ارقام فوق 7/4 درصد می باشد و سهم بخش کشاورزی در تولید ناخالص داخلی حدود 27 درصد است.
تولید سرانه بخش کشاورزی نسبت به کل جمعیت کشور از رقم 62 هزار ریال به 70 هزار ریال (در سال 1377) با متوسط رشد سالانه 3 درصد افزایش یافته است.
با توجه به بررسی دیگر شاخصها می‌توان گفت که در برنامه اول و دوم علاوه بر اینکه بازدهی نیروی کار در بخش کشاورزی رو به رشد بوده با افزایش تولید سرانه نقش تولید بخش کشاورزی در تأمین نیازهای غذایی و مواد خام صنایع وابسته نیز گسترش یافته است.
در برنامه سوم توسعه (1383-1379) تولید ناخالص داخلی به قیمت‌های ثابت 1376، در سال 1379 بالغ بر 320 هزار و 69 میلیارد ریال بوده و در سال 1383 به حدود 397 هزار و 304 میلیارد ریال افزایش یافته، میانگین رشد سالانه تولید ناخالص داخلی در برنامه سوم حدود 4/5 درصد بوده است.
بخش کشاورزی در طول برنامه سوم از رشدی معادل 2/2 درصد و سهمی معادل 7/13 درصد از تولید ناخالص داخلی برخوردار بوده بدین ترتیب 3/0 درصد از 8/4 درصد رشد اقتصادی سال 1383 به وسیله این بخش تأمین شده است.
متوسط رشد سالانه این بخش در برنامه 3/4 درصد بوده که باتوجه به میانگین سهم آن در تولید ناخالص داخلی و رشد ارزش افزوده آن در برنامه حدود 6/0 درصد از 4/5 درصد متوسط رشد سالانه اقتصاد را در اختیار داشته است.
میانگین رشد سالانه تولید ناخالص داخلی در برنامه سوم (83-1379) حدود 5/5 درصد بوده است. در سال او برنامه چهارم توسعه (1384) تولید ناخالص داخلی به قیمت‌های ثابت 1376 در سال 1384 به حدود 419705 میلیارد ریال رسید در این سال نرخ رشد اقتصادی از 8/4 درصدی در سال 1383به 4/5 درصد افزایش یافت، رشد اقتصادی 4/5 درصدی و رشد اقتصادی بدون نفت 6 درصدی در سال 1384 که در این رشد بخش کشاورزی، ساختمان و خدمات در مقایسه با سال قبل سهم به سزایی داشتند.
در سال مذکور ارزش افزوده ایجاد شده در گروه‌های صنایع و معادن کشاورزی و خدمات به ترتیب 7/6، 1/7 و 6/5 درصد و گروه نفت با 6/0 درصد رشد همراه بود.
بر اساس آمار منتشره بانک مرکزی ارزش افزوده بخش کشاورزی در سال 1384 به 58 هزار و 381 میلیارد ریال به قیمت‌های ثابت 1376 رسید که نسبت به سال قبل رشد 1/7 درصد را نشان می‌دهد و سهم این بخش از تولید ناخالص داخلی برابر 9/13 درصد بوده است.
همچنین سهم بخش کشاورزی در تأمین رشد اقتصاد کشور 75/0 واحد درصد از 4/5 درصد رشد اقتصادی 1384 است.

*زراعت

خودکفایی در تولید محصولات اساسی زراعی همواره یکی از جهت گیری‌های اصلی توسعه بخش کشاورزی در راستای ارتقای امنیت غذایی است. تولید محصولات زراعی در سال‌های اخیر با وجود کاهش سطح زیرکشت بعضی محصولات دارای عملکردی با روند افزیشی بوده است به دلیل بروز خشکسالی‌های متمادی طی چند سال اخیر تولیدات زراعی دستخوش تغییرات زیادی شده است.
البته وزارت جهاد کشاورزی در زمینه افزایش تولید و راندمان محصولات اساسی کشاورزی طرح‌های مختلفی را به طور مستمر و گسترده اجرا نمود، از جمله طرح محوری گندم، برنج و همچنین طرح خودکفایی گندم در سال‌های اخیر از طرح‌های اساسی و قابل توجه در حوزه زراعت بوده که موفقیت‌های چشمگیری نیز به دنبال داشته است.
باتوجه به جدول ذیل شاهد سیر صعودی تولیدات زراعی و درصد رشد آن طی 30 سال گذشته می شویم و در نهایت ملاحظه می‌شود که کل تولیدات زراعی از رقم 19 هزار و 500 هزار تن در سال 1356 به 73 هزار و 221 هزار تن در سال 1386 رسیده و درصد رشد برابر 5/4 را مشاهده می‌کنیم.
البته این رشد در خصوص محصولات استراتژیک و اساسی مانند گندم، جو، شلتوک نیز صادق است و طی 30 سال گذشته شاهد افزایش تولید حدود 54 میلیون تن محصولات زراعی هستیم.
بر اساس اعلام وزارت جهاد کشاورزی تولید گندم در سال 1356 رقم 4 میلیون و 27 هزارتن، سال 66 حدود 7 میلیون و 600 هزارتن، سال 76 رقم 10 میلیون و 45 هزارتن و سال 86 رقم 15 میلیون و 886 هزارتن با میانگین نرخ 68/4 درصد رشد بوده است.
تولید جو در سال 1356 رقم 1 میلیون و 178 هزارتن، سال 66 حدود 2 میلیون و 731 هزارتن، سال 76 رقم 2 میلیون و 498 هزارتن و سال 86 رقم 3 میلیون و 104 هزار تن با میانگین نرخ 48/3 درصد رشد بوده است.
تولید شلتوک در سال 1356 رقم 754 هزارتن، سال 66 حدود 1 میلیون و 803 هزار تن، سال 76 رقم 2 میلیون و 350 هزارتن و سال 86 رقم 2 میلیون و 295 هزار تن با میانگین نرخ 78/3 درصد رشد بوده است.
تولید دانه‌های روغنی در سال 1356 رقم 26 هزارتن، سال 66 حدود 226 هزار تن، سال 76 رقم 267 هزارتن و سال 86 رقم 611 هزار تن با میانگین نرخ 11 درصد رشد بوده است.
تولید چغندر قند در سال 1356 رقم 3 میلیون و 968 هزارتن، سال 66 حدود 4 میلیون و 456 هزارتن، سال 76 رقم 4 میلیون و 754 هزارتن و سال 86 رقم 5 میلیون و 216 هزار تن با میانگین نرخ 92 صدم درصد رشد بوده است.
تولید نیشکر در سال 1356 رقم 686 هزارتن، سال 66 حدود 1 میلیون و 574 هزارتن، سال 76 رقم 2 میلیون و 59 هزارتن و سال 86 رقم 5 میلیون و 312 هزار تن با میانگین نرخ 7 درصد رشد بوده است.
تولید سیب‌زمینی در سال 1356 رقم 987 هزارتن، سال 66 حدود 2 میلیون و 348 هزارتن، سال 76 رقم 3 میلیون و 284 هزارتن و سال 86 رقم 3 میلیون و 955 هزار تن با میانگین نرخ رشد 74/4 درصد بوده است.
تولید حبوبات در سال 1356 رقم 134 هزارتن، سال 66 حدود 340 هزارتن، سال 76 رقم 545 هزارتن و سال 86 رقم 710 هزار تن با میانگین نرخ رشد 72/5 درصد بوده است.
تولید نباتات علوفه‌ای در سال 1356 رقم 2 میلیون و 285هزارتن، سال 66 حدود 6 میلیون و 418 هزارتن، سال 76 رقم 10 میلیون و 352 هزارتن و سال 86 رقم 15 میلیون و 228 هزار تن با میانگین نرخ رشد 53/6 درصد بوده است.
جمع تولید محصولات زراعی در سال 1356 رقم 19میلیون و 500 هزارتن، سال 66 حدود 29 میلیون و 298 هزارتن، سال 76 رقم 47 میلیون و 263 هزارتن و سال 86 رقم 73 میلیون و 221 هزار تن با میانگین نرخ رشد 5/4 درصد بوده است.

* باغبانی:


کشور ایران با داشتن تنوع اقلیمی قابل ملاحظه بستر تولید طیف وسیعی از محصولات باغی گرمسیری، نیمه گرمسیری و سردسیری به شمار می‌رود. امکانات و توان بالقوه جهت توسعه کمی و کیفی محصولات باغی به همراه بسترسازی‌ مناسبی که در این راستا پیش‌بینی شده است، ایران را در آینده نه چندان دور به عنوان یکی از مهمترین صادر کنندگان محصولات باغی و فرآورده‌های آن در خاورمیانه تبدیل خواهد نمود.
براساس ارقام موجود با وجود بروز خشکسالی در بیشتر مناطق کشور، سطح زیر کشت باغ‌ها همواره سیر صعودی نشان داده و تولید و عمکلرد در واحد نیز افزایش داشته است.
این در حالی است که اجرای طرح‌های مختلف در جهت توسعه و اصلاح باغ‌های موجود گامی در زمینه توسعه کشاورزی برداشته است به طوری که با به زیر کشت در آوردن سطح وسیعی از اراضی مستعد کشور برای تولید زیتون و انجام اقدامات به‌زراعی و به‌نژادی این محصول سطح زیر کشت از 4 هزار و 800 هکتار در سال 1356 به حدود 130 هزار هکتار در سال 1386 رسیده است.
از دیگر فعالیت‌های چشمگیر در حوزه باغبانی می‌توان به افزایش سطح زیر کشت پسته و اصلاح و بهبود وضعیت باغ‌های درجه 2 و 3 این محصول به منظور ساماندهی باغ‌های موجود و افزایش صادرات آن نمود.
به گزارش خبرگزاری فارس، کل تولید محصولات باغی در سال 1356 رقم 557 هزار تن، سال 66 حدود 6 میلیون 800 هزار تن، سال 76، 11 میلیون و 250 هزار تن و سال 86 حدود 16 میلیون و 532 هزار تن با نرخ رشد میانگین سالانه 2 درصد بوده است.
تولید سیب در سال 56 حدود 705 هزار تن، سال 66، یک میلیون و 238 هزار 119 تن، سال 76 یک میلیون و 998 هزار و 107 تن و سال 86 دو میلیون و 864 هزار و 402 تن با میانگین نرخ رشد سالیانه 8/4 درصد بوده است.
تولید مرکبات در سال 56 حدود 538 هزار تن، سال 66 یک میلیون و 653 هزار و 371 تن، سال 76 به 3 میلیون 484 هزار 172 تن و در سال 86 به چهار میلیون و 659 هزار و 534 تن با نرخ رشد 5/7 درصد بوده است.
تولید خرما در سال 56 حدود 300 هزار تن، سال 66، 524 هزار و 18 تن، سال 76 به 876 هزار 531 تن و در سال 86 به یک میلیون و 129 هزار و 402 تن با نرخ رشد 5/4 درصد بوده است.
تولید پسته در سال 56، 27 هزار تن، سال 66، 113 هزار و 684 تن، سال 76، 111 هزار و 916تن و سال 86 315 هزار و 452 با نرخ رشد 5/8 درصد بوده است.
تولید گردو در سال 56، 3 هزار و 250 تن، سال 66، 32 هزار و 957 تن، سال 76، 124 هزار و 870 تن و سال 86، 291 هزار و 205 تن با نرخ رشد 16 درصد افزایش یافته است.
تولید زیتون در سال 56، 11 هزار تن، سال 66، 4 هزار و 23 تن، 76 رقم 25 هزار و 820 تن و سال 86، 92 هزار و 963 تن با میانگین 4/7 درصد افزایش یافته است.

* دام و طیور

وزارت جهاد کشاورزی در زمینه تولیدات دام و طیور با بهره‌گیری از ظرفیت‌های موجود در بخش زراعت و مرتع برای رسیدن به خودکفایی کشور گام بر می‌دارد این زیر بخش با دارا بودن طیف وسیعی از تولیدات که در ردیف اصلی ترین فرآورده‌های غذایی مورد نیاز می‌باشد از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و محصولات دامی با تلاش پیوسته دامداری‌های صنعتی عشایری و روستایی تولید می‌شود.
بخش اعظم تولید مرغ و تخم مرغ را نیز مرغداری‌های صنعتی تامین می‌نمایند. برپایه سیاستگذاری‌های انجام شده کشور، برای رسیدن به خودکفایی در این بخش از یک سو با افزایش کشت محصولات مختلف مورد استفاده در خوراک دام و طیور و از سوی دیگر با جذب سرمایه برای احداث دامداری و مرغداری‌های صنعتی، زمینه‌های رشد تولیدات دامی مهیا شده است به شکلی که در بخش طیور گوشتی و تخم‌گذار تمامی نهاده‌های مورد نیاز و بخش‌های هرم تولید در داخل کشور به وجود آمده و در بخش دام نیز به افزایش قابل توجهی در تولید گوشت قرمز دست یافته‌ایم.
تولید گوشت قرمز در حالی که سال 56، 397 هزار تن بود در سال 66 به 515 هزارتن ، 76، 720هزارتن و سال 86 به 866 هزار تن با نرخ رشد 3 درصد افزایش یافته است.
تولید شیر سال 56 دو میلیون و 620 هزار تن، سال 66، 3 میلیون 350 هزارتن، 76، 4 میلیون 895 هزار تن و سال گذشته 8 میلیون و 312 هزار تن با نرخ رشد متوسط 4درصد افزایش یافته است.
تولید تخم‌مرغ سال 56، 160 هزارتن، 66، 250 هزارتن، سال 76، 470 هزار تن و سال 86، 695 هزار تن با نرخ رشد 5درصد افزایش یافته است.
تولید گوشت مرغ از 160 هزار تن در سال 56 به 333 هزار تن در سال 66، 712 هزار تن در سال 76 و یک میلیون و 468 هزار تن در سال 86 رسیده که سالانه 8 درصد افزایش یافته است.
تولید عسل از 5 هزار تن سال 56 به 12 هزار تن در سال 66، 24 هزار تن در سال 76 و به 47 هزار تن در سال 86 با میانگین نرخ رشد 8 درصد افزایش یافته است.
به گزارش فارس از روابط عمومی جهاد کشاورزی جمع کل تولید محصولات دامی از 3 میلیون و 342 هزار تن در سال 56 به 4 میلیون و 460 هزار تن در سال 66، به 6 میلیون و 821 هزار تن در سال 76 و سپس به 11 میلیون و 388 هزار تن در سال 86 رسیده و سالانه 4 درصد افزایش تولید داشته است.

شیلات:

یکی از مهمترین زمینه‌های فعالیت وزارت جهاد کشاورزی، برای تامین نیازهای اساسی تغذیه مردم، پرورش و صید آبزیان است.
با توجه به تنوع ژنتیکی آبزیان، شرایط خوب اقلیمی و وجود زمینه‌های وسیع دریایی کشور، حجم تولیدات این زیر بخش در سال‌های 1360 الی 1386 طبق این گزارش بیان شده است که از رشد قابل توجهی برخوردار است.
با توجه به سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در زمینه افزایش راندمان تولید در واحد سطح، افزایش درآمد تولید کنندگان، جذب سرمایه و ایجاد اشتغال در زیر بخش شیلات فعالیت‌های متناسبی صورت گرفته است.
به طوری که علاوه بر تامین نیاز داخلی، در زمینه صادرات فرآورده‌های شیلات از جمله خاویار، خرچنگ، میگو، ماهی‌های زینتی زنده و ماهی‌های پهن نیز گام‌های مهمی برداشته شده است.
براساس ارقام موجود میزان تولید آبزیان از 50 هزار تن در سال 1356 به رقم 563 هزار تن در سال 1386 رسیده است که این رشد نه تنها از راه افزایش ظرفیت ناوگان صیادی بلکه با افزایش میزان تولید آبزیان پرورشی به دست آمده است.
تولید شیلات در سال 56 حدود 50 هزار تن بوده که این رقم در سال 66 به 238 هزار تن، در سال 76 به 400 هزار تن و سال 86 به 563 هزار تن افزایش یافته است.
بنابراین گزارش، در حالی که مجموع تولیدات زراعی در سال 69 به 37 میلیون و 232 هزار تن رسیده بود این رقم در سال 79 به 46 میلیون و 489 هزار تن رسید و در سال گذشته به 73 میلیون و 221 هزار و 89 تن افزایش یافته است.